lesmateriaal voc

Reis door de tijd: De VOC

schatkist-voc
De schatkist van Arie van Rottum

Neem de kinderen mee op een reis door de tijd. Aan de hand van een verhalend ontwerp ga je vijf weken lang op avontuur. Iedere week werk je samen met jouw groep aan één deel van de reis.

Gedurende deze vijf weken werk je aan onder andere de volgende doelen:

  • De kinderen zijn bekend met het fenomeen handelsreizen.
  • De kinderen weten wat de VOC is en wat zijn historische betekenis voor ons heeft gehad.
  • De kinderen kunnen zich verplaatsen in de denk- en leefwereld van een ander en staan hier ook voor open.
  • De kinderen kunnen werken met een kaart.
  • De kinderen zijn in staat zelf een eenvoudige kaart te maken.

Snel naar:

Inleiding

Episode 1: Een VOC schip

Episode 2: Aan boord bij Bontekoe

Episode 3: Kaap de Goede Hoop

Episode 4: Kapers, piraten en muiters

Episode 5: Specerijen een schat voor de VOC

Maar je kan de handleiding ook downloaden en printen (.pdf).

Inleiding: Een schat in het lokaal

De dag voordat er een begin gemaakt wordt aan het thema: De VOC, staat er een schatkist in het lokaal. Om deze schatkist zit een ketting met een slot. De sleutel van het slot is alleen nergens te vinden. Wel ligt er een brief bij de schatkist.

Doelen:

  • Kinderen interesseren en boeien voor het onderwerp.
  • Voorkennis over de Verenigde Oost-Indische Compagnie activeren.
  • De kinderen kunnen het ontstaan van de VOC uitleggen.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Wie is Arie van Rottum? Hoe ziet hij eruit?
  • In welke tijd leefde Arie van Rottum?
  • Waar ligt Indië?
  • Wat kan er in de schatkist zitten?

Stappen:

  1. Lees de brief van Arie van Rottum voor aan de groep. Na het lezen van de brief ga je in gesprek met de kinderen over de tekst. Tijdens dit gesprek kan er verder gedacht worden aan de bovenstaande sleutelvragen, maar het is ook goed mogelijk dat de kinderen zelf met sleutelvragen komen, noteer deze vragen.
  2. Maak een woordweb met de kinderen. Centraal in deze woordweb staat: de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Deze woordweb laat je gedurende het project in het klaslokaal hangen.
  3. De kinderen gaan in groepjes antwoord zoeken op de sleutelvragen en maken hier posters van. De kinderen kunnen hiervoor onder andere de tekst op de pagina: ‘Het ontstaan van de VOC’ gebruiken.
  4. De kinderen presenteren hun poster aan de rest van de groep.
  5. De posters krijgen net als het woordweb een plek in het klaslokaal en blijven hier het gehele project hangen.
  6. Ter afsluiting van de les geef je aan dat jullie nu gaan wachten op een nieuwe brief van Arie van Rottum. De schatkist en het gemaakte werk blijven het gehele project in het klaslokaal staan.

Extra materiaal:

Episode 1: Een VOC schip

De dag na de introductie ligt er een nieuwe brief bij de schatkist.

Doelen:

  • De kinderen maken kennis met de indeling en onderdelen van een VOC-schip. Aan het einde van deze les kunnen de kinderen minimaal vijf onderdelen van een VOC-schip benoemen en aanwijzen.
  • De kinderen kunnen schattend uitrekenen hoe hoog bepaalde onderdelen van het schip van de Verenigde Oost-Indische Compagnie zijn.
  • De kinderen hebben de verschillende onderdelen van het schip in kleur aangegeven en hebben met behulp van deze kleuren de legenda duidelijker gemaakt.
  • De kinderen kunnen zelf een schip maken en denken hierbij na over de schaal en het materiaal.
  • De kinderen werken samen aan het project en kunnen in overleg een taakverdeling maken.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Welke onderdelen heeft een schip?
  • Wat voor soort schepen zijn er?
  • Hoe zien de schepen eruit?
  • Hoe maak je een zeemansknoop?

Stappen:

  1. Bespreek na het lezen van de tekst de brief klassikaal. Komen er naast de bovenstaande sleutelvragen nog andere interessante sleutelvragen vanuit de groep? Zo ja, noteer dan ook deze vragen.
  2. Ieder kind krijgt en leest de tekst:  ‘Een VOC schip’, en krijgt het werkblad: ‘de indeling van een voc schip‘. Belangrijk bij deze opdracht is om de oplossingsstrategieën van de kinderen te ontdekken. Maken ze gebruik van het mensfiguur bij de boeg of hanteren ze andere aanpakken?
  3. Verdeel de klas in groepjes. De kinderen werken gedurende het gehele project in dezelfde groepjes.
  4. De kinderen bouwen het VOC-schip na waarbij ze 5 stappen moeten doorlopen:
  • Stap 1: soort schip bepalen;
  • stap 2: schaal bepalen;
  • stap 3: bouwtekening maken;
  • stap 4: wat voor materiaal heb ik nodig;
  • stap 5: taakverdeling/samenwerking.
  1. Laat de groepjes hun VOC-schip presenteren aan de rest van de groep. Tijdens de presentatie geven de kinderen in ieder geval antwoord op de volgende vragen: Wat voor soort schip is er gemaakt? Hoe groot is het schip in het echt? Hoe verliep de samenwerking?
  2. De schepen krijgen een plek in het klaslokaal.
  3. Ter afsluiting van de les geef je aan dat jullie nu gaan wachten op een nieuwe brief van Arie van Rottum.

Episode 2: Aan boord bij Bontekoe

De les begint met een nieuwe brief van Arie van Rottum.

Doelen:

  • De kinderen hebben een dag uit het dagboek van één van de bemanningsleden van Arie van Rottum geschreven. De kinderen kunnen zich verplaatsen in de situatie van een bemanningslid en beschrijven de gebeurtenissen van een dag.
  • De kinderen controleren elkaars dagboekverhaal op het gebied van spelling en grammatica. Vervolgens durven de kinderen elkaar feedback te geven op elkaars geschreven tekst. De kinderen helpen elkaar om de tekst te verbeteren.
  • De kinderen kunnen het dagboekverhaal zo vormgeven dat het dagboek lijkt op een oud document, denk hierbij aan: sierlijke letters, gescheurd of deels verbrand papier.
  • De kinderen kunnen minimaal vier verschillende rangen benoemen en beschrijven op een VOC schip.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Waar leefde de bemanning gedurende een tocht van?
  • Tegen welke problemen kon je aanlopen aan boord?
  • Waar gingen de mensen aan dood aan boord van een schip?
  • Welke rangen had je op een VOC schip?

Stappen:

  1. Lees de brief van Arie van Rottum voor en bespreek deze in de kring.
  2. Laat de kinderen de profielbeschrijvingen lezen.
  3. Bespreek de sleutelvragen met de kinderen. Bedenken de kinderen zelf nog andere sleutelvragen? Noteer dan deze vragen.
  4. Laat de kinderen de tekst: ‘Aan boord bij Bontekoe’ lezen.
  5. De kinderen gaan individueel werken aan de opdracht van Arie van Rottum. Leg de opdracht uit met behulp van de volgende stappen:
    1. Schrijf een tekst over een dag van een bemanningslid. Probeer je bij het schrijven van de tekst zo goed mogelijk in de bemanningslid te verplaatsen. Laat de kinderen de volgende vragen beantwoorden in hun tekst: Wat zie je? Wat ruik je? Hoe voel je je? Wat voor werk moet je doen? Wat doen anderen en wat voor contact heb je met anderen?
    2. Is een tekst klaar? Laat de kinderen dan eerst elkaars tekst nakijken en elkaar feedback geven.
    3. Is de tekst nagekeken door iemand, dan leest de leerkracht samen met het kind de tekst na. Fouten worden verbeterd.
    4. De leerling herschrijft de tekst. Dit kan op de computer of handgeschreven. De kinderen moeten nu nadenken over de vormgeving van hun tekst (sierletters, gescheurd of verbrand papier, etc..).
  1. De kinderen dagboekverhalen worden aan elkaar gepresenteerd.
  2. De dagboekverhalen worden in het klaslokaal opgehangen.

Episode 3: Kaap de Goede Hoop

De les begint met een nieuwe brief van Arie van Rottum.

Doelen:

  • De kinderen kunnen de leefgewoontes van mensen uit Nederland, de bemanning van een VOC schip en inwoners van Kaap de Goede Hoop beschrijven.
  • De kinderen kunnen verschillende culturen in beeld brengen. Hierbij laten zij verschillen zien in huidskleur, klederdracht, gewoontes, huisstijl etc..
  • De kinderen werken samen aan de poster. Hierbij kunnen zij zelf de rollen verdelen en maken ze gebruik van elkaars kwaliteiten.
  • De kinderen presenteren hun wandplaat en kunnen uitleggen op welke manier dit met de VOC te maken heeft.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Waarom gingen mensen op handelsreis?
  • Hoe zouden ze tegen de mensen in vreemde landen aankijken?
  • Hoe zouden de mensen in de vreemde landen tegen de handelsreizigers aankijken?
  • Waar ligt Kaap de Goede Hoop en waarom stopte de handelsreizigers hier?

Stappen:

  1. Lees de brief voor die Arie van Rottum heeft geschreven en besprek de tekst na.
  2. Verdeel de onderwerpen van Arie van Rottum onder de groepjes.
  3. De kinderen gaan de tekst: ‘Kaap de Goede Hoop’ lezen.
  4. De groepjes zoeken informatie voor hun onderwerp.
  5. De groepjes maken een wandplaat of een strip.
  6. De kinderen maken individueel hun handelsvlag.
  7. De groepjes presenteren hun wandplaat of strip aan de rest van de groep.
  8. Bespreek de presentaties na.
  9. Geef de wandplaten of stripverhalen en vlaggen een plek in het klaslokaal.

Extra materiaal:

Episode 4: Piraten en oorlog

De les begint met een nieuwe brief van Arie van Rottum.

Doelen:

  • De kinderen kunnen de windrichtingen op een kompas benoemen.
  • De kinderen kunnen zelf een schatkaart maken. Zij maken hierbij gebruik van een kompas en geheimschrift.
  • De kinderen weten hoe zij een kompas kunnen gebruiken als zij een schat willen zoeken.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Wat deden piraten?
  • Had de VOC nog andere vijanden naast piraten?
  • Voerde de VOC ook oorlog met andere landen?

Stappen:

  1. Lees de brief van Arie van Rottum voor en bespreek deze klassikaal na.
  2. De kinderen lezen de tekst: ‘Kapers, piraten en muiters’
  3. Maak vervolgens twee groepen.
  4. Ieder kind krijgt vervolgens een klein schatkistje. Onder sommige schatkistjes staat een woord, dit moet de meester of juf van te voren op de schatkistjes schrijven. De spreuk die de kinderen uiteindelijk moeten zeggen is: Hel en verdoemenis brachten de piraten. Met het overhandigen van de sleutel kan ik deze vloek eindelijk achter mij laten! 
  5. De kinderen verstoppen hun schatkistje.
  6. De kinderen maken een schatkaart en een geheimschrift waarmee de schat gevonden kan worden.
  7. De kinderen wisselen de schatkaarten en geheimschriften onderling uit.
  8. De eerste helft van de groep gaat op zoek naar de schat.
  9. Vervolgens gaat de tweede helft op zoek naar de schat.
  10. Zodra alle schatkistjes gevonden zijn, kunnen de kinderen gezamenlijk proberen om de sleutel te maken. Dit kan klassikaal gedaan worden of in kleine groepjes.
  11. De kinderen spreken de spreuk uit.
  12. Zodra de spreuk goed is, geef je aan dat het nu wachten is op het laatste bericht van Arie van Rottum.
  13. Bespreek de les na.

Episode: de schat: Specerijen

De les begint met een nieuwe brief van Arie van Rottum. Bij deze brief zit ook een sleutel, namelijk de sleutel om de schatkist te openen.

Doelen:

  • De kinderen kunnen de afloop van het verhaal bedenken en schrijven.
  • De kinderen kunnen bedenken welke voorwerpen zij nu zelf in een kist zouden stoppen. Vervolgens kunnen de kinderen ook verwoorden waarom zij voor deze voorwerpen hebben gekozen.
  • De kinderen kunnen uitleggen waarom specerijen een schat waren voor de VOC.
  • De kinderen kunnen vertellen welke specerijen het meest verhandeld werden door de VOC.

Benodigdheden:

Sleutelvragen:

  • Hoe zal het verhaal aflopen?
  • Welke schatten kunnen er in de schatkist zitten?
  • Wat zou je nu in een schatkist stoppen om mensen te laten weten hoe wij in 2018 leven?

Stappen:

  1. Je leest de brief van Arie van Rottum voor en bespreek deze na in de kring.
  2. De kinderen gaan vervolgens zelf het einde van het avontuur van Arie van Rottum schrijven.
  3. Laat de kinderen het hoofdstuk: ‘Specerijen, een schat voor de VOC‘ lezen.
  4. Open de schatkist.
  5. Bespreek de inhoud van de schatkist. De kinderen kunnen aan de specerijen ruiken en proeven.
  6. Controleer de geschreven tekst op spellingfouten en grammatica.
  7. De kinderen verbeteren hun tekst.
  8. De kinderen maken een tekening bij hun tekst. Zodra alle teksten
  9. De teksten worden in de klas voorgelezen.
meesterJasper on FacebookmeesterJasper on Instagram
meesterJasper
Stamgroepleider van de Kluizelaar (groep 6/7/8) op O.J.S. de Petteflet te Groningen en oprichter van inmijnklas.nl. Met inmijnklas.nl hoop ik een plek te creëren waar meesters, juffen en studenten hun ervaringen en ideeën kunnen delen met elkaar!
6 gedachten aan “de VOC voor de leraar”
  1. Jasper,

    Je opzet voor dit verhalend ontwerp spreekt aan. Je tekst is goed gekozen, je gebruikt en vermeldt je bronnen, er zit verwerkingsmateriaal bij. De leerlingen krijgen een goed beeld van het onderwerp en de inhoud van de episodes kent een logische opbouw. Je opzet sluit goed aan bij de doelgroep, vooral de jongens zullen zich aangesproken voelen. Het beeldmateriaal is divers en qua omvang passend bij de tekst die het ondersteunt. De docentenhandleiding laat je visie zien: door doen & ervaren &verwonderen tot diepgang komen. Veel leerstijlen worden door deze manier van werken bediend. De achtergrondinformatie is relevant, en qua diepgang en gebruiksgemak goed te gebruiken door de leerkracht. Je beoordeling kun je binnenkort zien op je Progresslijst.
    Nog een tip: kijk bij mij even in het boek ‘Kikkertje lief, brieven van Aagje Luijtsen’ (aanvullend materiaal uit een unieke bron).

    1. Hoi Harry,

      Bedankt voor je reactie en feedback! 🙂
      Hopelijk wordt het verhalend ontwerp over de VOC straks ook veel gebruikt. En delen anderen hun mooie en leerzame hoofdstukken ook op inmijnklas.nl.
      Ik kom zeker even bij je langs om een kijkje te nemen in het boek!

  2. Hoi Jasper,
    Ik kwam via via op jou website en vind je verhalend ontwerp van de VOC geweldig. Ik heb nog nooit eerder op zo’n manier gewerkt en wil kijken of het aanslaat bij mijn groep 7/8. Ik ben werkzaam op een AZC, mijn kinderen zijn bijna allemaal 4 jaar of langer in Nederland, dus qua taal zou het moeten kunnen. We werken volgens het concept wereldtijd, dus aan doelen en niet volgens de methodes van de zaakvakken.
    Ook zou ik je teksten om willen zetten in onze manier van begrijpend leven en woordenschat om zo volgens onze manier te gaan gebruiken. Nu is mijn vraag of ik dit op mijn facebookpagina mag plaatsen met bronvermelding naar jou pagina?

    Groetjes Angela.

    1. Hoi Angela,

      Vanwege vakantie een iets latere reactie 😉

      Wat leuk om te lezen dat je zo enthousiast bent. Ik ben heel benieuwd of een verhalend ontwerp aanslaat in jouw klas. Het zou heel leuk zijn als je jouw ervaring wilt delen op de website na afloop.

      Je mag dit zeker op jouw Facebookpagina plaatsen en link naar de website zou ik dan heel fijn vinden 🙂 Je kan ook de Facebookpagina van inmijnklas.nl taggen.

      Heel veel plezier en succes met het verhalend ontwerp!

      Groetjes Jasper

      1. Dat ga ik zeker doen! Ik ben druk bezig met het plannen van mijn thema en het uitwerken van de teksten met behulp van jou ontwerp. Waar kan ik bij episode 1: het antwoordenblad voor de leraar van de indeling van een voc schip vinden?

        Groetjes Angela

        1. Hoi Angela,

          Ik was vergeten om het bestand aan de link toe te voegen vandaar dat je hem nog niet kon openen. Je kan hem nu downloaden 🙂
          Als je klikt op: “antwoordenblad voor de leraar.” dan open je het antwoordenblad.

          Veel succes!

          Groetjes Jasper

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Geverifieerd door MonsterInsights